Rrallë ka ndodhur që figurat historike ndërkombëtare si Milan Shufflay të kenë patur guximin dhe një përkushtim me pasion deri në vetëmohimin e jetës. I vetëdijshëm se hija e vdekjes do ti ndiqte në çdo hap në vendet e tyre dhe jashtë saj. Milan Shufflaynështë një fener i njohurive të hollësishme të albanologjisë dhe një pikë referimi për çdo studim të mëtejshëm në këtë fushë.
Kush e vrau Milan Shufflay?
Ky “dashnor” i pasionuar i Shqipërisë dhe shqiptarëve mbahet mend veçanërisht nga bota shqiptare me nderim por edhe dhimbje në 90 vjetorin e vdekjes së tij tragjike. Vritet brutalisht më 19 shkurt 1931. Dhe nuk është rastësi që vrasësi i tij dhe organizatorët e këtij krimi monstruoz, qarqet radikale antishqiptare në shtetin e parë Jugosllav – Mbretëria e Serbëve, Kroatëve dhe Sllovenëve, e themeluar në 1918. Ata zgjodhën kohën e kthimit të tij nga Shqipëria ku udhëtoi për të diskutuar me qeverinë shqiptare të asaj kohe për të shkruar “Acta Albaniae”. Ajo vrasje e pabesë ndaloi jetën por jo veprën e një gjigandi të jashtëzakonshëm të ndritshëm intelektual.
Kush ishte Milan Shufflay?
Por ia vlen të rifreskoni kujtesën dhe të thoni disa fjalë se kush ishte Shuffray në këtë përvjetor. Një aristokrat nga lindja, Shufflay lindi në Lepoglava, Kroaci, më 9 nëntor 1879. Familja e tij ishte në gjendje t’i siguronte atij arsimimin e duhur duke rritur talentet e tij të shumta. Ai studioi histori dhe filologji klasike në Universitetin e Zagrebit dhe ishte një poliglot. Një gjeni gjuhësor pa dyshim që dinte një numër të madh gjuhësh të huaja, përfshirë shqipen. Ai mori një Ph.D në histori në Universitetin e Zagrebit gjithashtu, me specializim shtesë në Vjenë dhe Budapest në historinë e Ballkanit. Puna e tij shkencore u përqendrua në historinë mesjetare të Kroacisë dhe historinë e popullit shqiptar.
Veprat e Shufflay-it për Albanologjinë
Albanologjia u bë një nga fushat e tij kryesore të karrierës kërkimore gjatë së cilës ai shkroi shumë libra për Shqipërinë. Vetëm për të përmendur disa prej tyre Shufflay botoi “Biologjia e Pemës Gjenetike Shqiptare” dhe “Kushtet në kisha në Shqipërinë para-Osmane” në 1916, dy libra mbi historinë shqiptare. I pari, “Historia e Shqiptarëve të Veriut” e ndjekur nga “Qytetet dhe Fortesat e Shqipërisë, Kryesisht gjatë Mesjetës” botuar në 1924. Por dy vëllimet e të ashtuquajturit “Codex albanicus” të hartuar së bashku me Ludwig von Thalloczy dhe Konstantin Jirecek, janë xhevahiret e veprës së tij. Një koleksion arkivor i titulluar “Aktet dhe Çështjet Diplomatike që ilustrojnë Mesjetën në Shqipëri”. Vëllimi i parë u botua në Vjenë në 1913, dhe i dyti në 1918. Të dy vëllimet mbulojnë periudhën e viteve nga 344 deri në 1406.
Vrasja e Milan Shuffley
Por studiuesi i madh historik nuk mund të ndalet në atë “stacion” për të vazhduar me vëllimin e 3-të të “Codex albanicus” pasi qeveria shqiptare dhe Akademia e Shkencave në Vjenë e kontraktuan atë. Dhe siç zbulojnë provat e kohës është në atë kohë kur ai filloi të merrte kërcënime nga qarqet e Mëdha Serbe për shkak të angazhimit të tij për hulumtimin e historisë shqiptare. Duke injoruar kërcënimet, në 1931 Shufflay udhëtoi në Shqipëri për t’u angazhuar plotësisht në shkrimin e “Acta Albaniae”. Menjëherë pasi u kthye nga Tirana, më 18 shkurt 1931 ai u sulmua nga radikalët serbë që i zunë pritë në Zagreb, në pragun e tij të derës, duke i thyer kafkën me çekan. Sulmuesit më pas hynë në banesën e Shufflay dhe vodhën dorëshkrimin e vëllimit të 3-të të “Codex albanicus”. Shufflay vdiq të nesërmen, më 19 shkurt 1931. Autoritetet madje refuzuan të hetonin vrasjen.
Reagimi i Komunitetit Ndërkombëtar rreth vrasjes së albanologut
Komuniteti ndërkombëtar intelektual ishte në tronditje nga lajmi i vrasjes së Milan Shufflay. Figura të shquara si Albert Einstein dhe Heinrich Mann i bënë thirrje Lidhjes Ndërkombëtare për të Drejtat e Njeriut dhe komunitetit ndërkombëtar shkencor dhe kulturor për të protestuar kundër vrasjes së Milan Shufflay. Më 6 maj 1931, thirrja e tyre arriti deri në faqen e parë të New York Times që akuzonte në mënyrë të qartë Mbretin Jugosllav Aleksandër I për bashkëpunim në krim. Për kontributin e tij të madh në afirmimin e popullit shqiptar në spektrin letrar historik, Shufflay iu dha nga qeveria shqiptare çmimin prestigjioz “Naim Frasheri d’or”, gjatë konferencës shkencore “Shuflaj dhe Shqiptarët” mbi punën dhe kontributin e tij në Studimet shqiptare që u mbajtën në Tiranë në 2002. Si në Tiranë ashtu edhe në Durrës rrugët janë emëruar pas Milan Shufflay për të nderuar kujtimin e tij.
Mini Shengeni Ballkanik garanton lirilëvizjen qytetarëve me letërnjoftim
